Print Voeg bladwijzer toe

Jacob Arentsz van den Doelen

Mannelijk ca. 1615 - 1689  (~ 74 jaar)


 

Herkomst van de familienaam

De naam Van den Doel is verbonden met het plaatsje Doel in België. Toen de eerste getraceerde voorouders zich op Goeree-Overflakkee vestigden, lieten zich zich naar de plaats van herkomst noemen.

Herkomst van de familienaam 

De naam Van den Doel wijst op een Vlaamse herkomst. Immers, Doel ligt vlak bij Antwerpen in Vlaanderen. Tegenwoordig is Doel bekend om zijn kerncentrale, die de Belgen wijselijk vlak bij de grens hebben gebouwd. In geval van een ongeluk gaat een deel van de verontreiniging naar de buren. Het plaatsje Doel wordt in zijn bestaan bedreigd door de uitbreiding van de haven van Antwerpen. Het verzet ertegen is hevig, vooral van de oudere bewoners. 

Het is zeer onduidelijk vanwaar de naam Doel afkomstig is. Volgens sommigen zou Doel 'opgeworpen dam' betekenen. Andere verklaren dit woord als: geplaveide weg, landtong in een moeras. Doelen kunnen ook schuttersdoelen zijn; de naam 'DeDoelen' van het Rotterdamse cultuurcentrum is daarvan afkomstig. 

Op de oudste kaarten waar de eilanden of het eiland Doel afgebeeld staan, vinden we 'De Doelen' of 'De Doolen'. Van in de 17de eeuw wordt het 'Den Doel', en die zegswijze is gebleven tot op heden. Na het Frans bewind werd gewoon 'Doel' de ambtelijke schrijfwijze. 

Doel telde in 1677 594 inwoners. Dat was waarschijnlijk 15 jaar na het vertrek van de stamvaders. In 1993 telde het dorp 927 inwoners. Het inwonertal loopt gestaag terug. In 1876 bewoonden maar liefst 2511 mensen het dorp. 

Doel werd door indijking gewonnen uit het water van de Schelde. De eerste indijking vond plaats rond 1260. Door zijn slechte ligging en onberijdbare wegen in de winter en ook door de Schelde en overstromingen tot in de 17de eeuw was Doel bijna uitsluitend aangewezen op de scheepvaart. Verscheidene dijkbreuken zetten de polders steeds terug onder water. Een tweede bedijking werd uitgevoerd in 1353. 

In 1621 was er een bedrijvige handel van Doel naar de Verenigde Provinciën door de inwonende schippers. Er waren meerdere afvaarten per maand naar o.a. Vlissingen, Middelburg, Leiden en Rotterdam, met lijnzaad, vlas en andere landbouwproducten 

De inpoldering in het huidige Deltagebied trokken in vroeger eeuwen mensen uit alle windstreken aan, ook uit Vlaanderen. We mogen ervan uitgaan dat tussen 1400 en 1700 zich regelmatig Vlamingen op Goeree en Overflakkee hebben gevestigd. Deze migratie werd versterkt door de vervolging van protestanten in de zuidelijke Nederlanden in de Tachtigjarige Oorlog en de val van Antwerpen in1585. 

In Dirksland trouwde kort na 1600 een opvallend groot deel van de inwoners met partners die in Vlaanderen geboren waren (bijna 30%). 

Zijn alle Van den Doelen familie van elkaar?

Veel familienamen zijn in het verleden ontstaan, doordat mensen verhuisden en zich in hun nieuwe woonplaats naar de plaats van herkomst lieten noemen. Aangezien meerdere mensen Doel verlieten om zich elders te vestigen, zijn er meerdere families Van den Doel geweest. Zo ben ik een Van den Doel in het Rotterdamse trouwarchief tegengekomen, evenals één in Bergen op Zoom. Van hun nakomelingen ontbreekt ieder spoor. 

In Tholen heeft zich Gabriël Martijnisse van den Doel gevestigd, waarvan de familienaam lange tijd heeft voortgezet. Zijn nakomeling Jacob van den Doel is in 1878 kinderloos in Sint Maartensdijk overleden. Andere nakomelingen van Gabriël hebben zich uiteindelijk niet in de mannelijke lijn voortgezet. We kunnen dus stellen, dat de Tholense tak met Jacob in 1878 is uitgestorven. 

De Van den Doelen die ik in de 20-ste eeuw ben tegengekomen zijn bijna allemaal terug te voeren op Jillis van den Doel (1640-?) en Theunis Arijzn van den Doel die in 1702 een zoon Arien kreeg. De stam van Jilles duid ik aan als de Dirkslandse tak, omdat Jilles zich daar met zijn vader Jacob Arentzs gevestigd heeft. De nakomelingen van Theunis noem ik de Oude Tongese stam. 

Ik heb een genealoog horen stellen, dat Jacob Arentsz zich met vier zonen op de Zuid-Hollandse eilanden heeft gevesigd. Twee ervan waren Jilles en Arij. Deze Arij zou de opa van Theunis kunnen zijn. In dat geval zijn de Dirkslandse en Oude Tongese takken met elkaar verwant zijn. Ik weet echter niet in welk archief deze theorie is terug te vinden. 

Jillis van den Doel, de stamvader van de Dirkslandse stam, had zoons die Servaas en Mattheus heetten. De nakomelingen ervan duiden we aan als de stam van Servaas en de stam van Mattheüs. De achternamen van hen en hun nakomelingen zijn in de loop van de tijd op verschillende manieren geschreven. Zo werd de eerste Jillis aangeduid als Van den Doelen. De naam Van den Doele werd voor de invoering van de burgerlijke stand veel gebruikt. Uiteindelijk zijn hun nakomelingen als Van den Doel ingeschreven. 

De naam Van den Doel(en) werd aanvankelijk niet consequent toegepast. Wie in het Nationaal Archief te Den Haag in de index van de DTB-klappers kijkt zal zien, dat de kinderen van Servaas van den Doel vermeld staan onder Servaas Jillisse. Het zou heel goed mogelijk zijn, dat nakomelingen van Jillis onder de naam Jillisse of Gillissen door het leven zijn gegaan. 

Voornamen

Elke stam en tak heeft zo zijn typerende voornamen. De naam Gabriël kwam meerdere malen in de Tholense stam voor. In de Oude Tongese stam komt de naam Anthony veelvuldig voor. De namen Jilles en Mattheüs bestaan tot op de dag van vandaag nog in de Dirkslandse stam. De naam Jilles komt steeds minder voor. De naam Mattheüs kom je in allerlei varianten tegen. 

Andere typerende namen die tot de tak van Mattheüs gerekend kunnen worden zijn Teunis en Hubrecht. De namen Andries, Ferdinand, Huibrecht Gerrit en Jilles Cornelis komen voor onder de nakomelingen van Servaas. De laatste twee treffen we in de Zierikzeese en de Maassluisse tak aan. 

Namen als Pieter, Arij (Arie), Johannes en Cornelis komen we tegen onder zowel de Oude Tongese als de Dirkslandse nakomelingen. 

Van den Doel in het buitenland

Met name aan het einde van de negentiende eeuw zijn veel mensen de armoede van de Zuid-Hollandse eilanden ontvlucht en hebben hun geluk in de Verenigde Staten beproefd. Zij hebben veelal hun familienaam aan hun nieuwe situatie aangepast. Zo liet Floris van den Doel zich Flores Vandendoel noemen. Jacob van den Doel, eveneens van de Dirkslandse stam, liet zich echter Jacob Doele noemen. In de jaren vijftig van de twintigste eeuw vestigde Hubrecht van den Doel zich met zijn gezin in Zuid-Afrika. Vader keerde terug, terwijl zijn kinderen er bleven. Zij bleven zich gewoon Van den Doel noemen. 

In 1856 trouwde Jillis van den Doel in Hamilton (USA) met Nultze van Agthoven. Het gaat met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid om de zoon van Johannes van den Doel en Cornelia Ruijt. Van 1888 tot 1976 leefde in de Verenigde Staten Julius Vandendoel. Hoogstwaarschijnlijk is dit de kleinzoon van Jillis. 

Red het dorpje Doel

Het dorp waar onze 'oervader' geboren is, wordt met verdwijnen bedreigd. Om dit tegen te gaan is er reeds meer dan 10 jaar strijd geleverd. Het nieuwste initiatief is de stichting van een internationale erfgoedgemeenschap van mensen en organisaties die zich erfgoedkundig verbonden voelen met het dorp en dit erfgoed bewaard willen zien. Hiertoe kunt u het Memorandum van de Erfgoedgemeenschap Doel onderschrijven. Surf hiervoor naar deze site.

Literatuur

Bij m'n genealogisch speurwerk heb ik veel plezier beleefd aan het boek Dirksland Sas in genealogisch perspectief (isbn 90-806598-1-9). Het geeft een goed beeld van de cultuur en de historie van Dirksland vanaf de Gouden Eeuw. Het is te bestellen bij Boek- en Muziekhandel vd Boom, Voorstraat 41. 3245 BG Sommelsdijk, tel. (0187) 48 26 14. Ik heb al van veel nakomelingen van Jillis van den Doelen gehoord, dat het inmiddels in hun boekenkast prijkt. 

Te vinden op internet

De fotogalerij van Jules van den Doel 
de geschiedenis van het dorpje Doel 
de site van actiegroep Doel 2020 
meer informatie over het dorpje Doel 

Tekst: Peter van den Doel  


Latitude (Breedte)62.2679226294176
Longitude (Lengte)9.140625
Verbonden metGezin: de Vogel/Kwaadland (F1990); Jacob Arentsz van den Doelen; Jillis Jacobsz van den Doelen